Geef Oekraïners tijd (maar verspil die niet)

De volgende uitdaging

En nu? Op het vlak van tewerkstelling wacht ons nog een serieuze uitdaging. Slechts 5% van de Oekraïners heeft al werk gevonden. Als we de cijfers van de laatste jaren mogen geloven, zijn de professionele vooruitzichten van deze nieuwkomers niet rooskleurig. België heeft in Europa de grootste kloof in tewerkstelling tussen personen die in België geboren zijn en personen die buiten de EU zijn geboren. En er is weinig verbetering. Deze situatie is niet alleen nefast voor deze mensen zelf – werk is immers een belangrijke hefboom voor inclusie, zelfontwikkeling en sociale erkenning – maar vormt ook een bedreiging voor de welvaart van ons land. In de huidige context van krapte op de arbeidsmarkt en de ambitie om in alle regio’s van ons land een werkzaamheidsgraad van 80% te bereiken, is deze verspilling van talent absurd.

De obstakels naar tewerkstelling hebben enerzijds te maken met een aantal eigenschappen van de Belgische arbeidsmarkt: rigiditeit, etnostratificatie, discriminatie bij aanwerving, precaire jobs, mismatch tussen vraag en aanbod,… Andere obstakels houden verband met het feit werk te moeten zoeken in een nieuw land. Nieuwkomers worden onder meer geconfronteerd met taalbarrières, moeilijke toegang tot informatie, diensten en (taal-)opleidingen, de complexiteit van de procedures om hun diploma’s en ervaring te laten erkennen, een gebrek aan professioneel netwerk en van kennis van de arbeidsmarkt.”

Om met een rustig hoofd naar werk te kunnen zoeken, moet bovendien aan een aantal basisvoorwaarden voldaan zijn. Denk aan een goed dak boven je hoofd, een goede (geestelijke) gezondheid, kinderopvang, een (minimum-)inkomen en een gezonde financiële situatie, een stabiel gezinsleven,…Een moeilijke toegang tot basis dienstverlening kan in dat opzicht proces naar werk ook vertragen of belemmeren.

Hoe gaan we de inclusie van Oekraïners (en alle nieuwkomers) op de arbeidsmarkt dan vergemakkelijken, in het belang van iedereen?

Individuele én structurele oplossingen

We stoten hier op een terugkerend dilemma: is de snelste weg naar werk de meest efficiënte naar duurzame inclusie van nieuwkomers? Het is aangetoond dat een langdurige uitsluiting van de arbeidsmarkt een handicap wordt en de kansen om later een job te vinden vermindert. Anderzijds verhoogt een overhaaste activering het risico dat nieuwkomers terechtkomen in onaantrekkelijke, onzekere jobs zonder uitzicht op sociale mobiliteit, wat leidt tot een snelle uitval (zie het recente doctoraat van Dries Lens).

Het antwoord ligt op het kruispunt van deze twee ideeën. Op individueel niveau heeft elke nieuwkomer nood en baat bij een duurzaam arbeidstraject. Niet alleen om te zorgen voor een stijging van de werkzaamheidsgraad, maar ook om de duurzaamheid en de kwaliteit van de jobs en de juiste “match” tussen de persoon en de job te garanderen. En dat kost tijd. Een persoonlijke en intensieve begeleiding, zoals die door een mentor is in dit opzicht doeltreffend. Op structureel niveau moeten we in de eerste plaats zorgen dat aan de basisvoorwaarden die nodig zijn om werk te zoeken voldaan wordt, willen we de toegang tot de arbeidsmarkt voor nieuwkomers versnellen of op zijn minst vergemakkelijken. Tegelijkertijd moeten de oorzaken van de ongelijkheid op de arbeidsmarkt voor alle mensen met een migratieachtergrond worden aangepakt. Er liggen al pistes voor verbetering tafel. Een einde maken aan deze structurele ongelijkheid: daar ligt de urgentie, toch?